De wereld verandert enorm snel. Technologie die gisteren nog toekomstmuziek leek, is vandaag al niet meer weg te denken uit ons werk. AI is misschien wel het beste voorbeeld hiervan. Bij de VNG geloven we daarom in een actieve aanpak: AI zelf slim en verantwoord inzetten. Dat is precies wat de gemeente Breda heeft gedaan. Met lef, creativiteit en vooral door gewoon te beginnen. Geen eindeloze analyses, maar met medewerkers die de handen uit de mouwen staken en ontdekten waar AI hen kon helpen. En wat blijkt? AI maakt het werk niet alleen efficiënter, maar vaak ook leuker.

De succesvolle aanpak is opgeschaald naar de gemeenten Losser, Tilburg en Zeist. Doel is te komen tot een generieke toepassing voor alle gemeenten. De opschaling richtte zich op het zorgvuldig testen van verschillende AI-toepassingen bij grote en kleinere gemeenten, verkennen van AI gebruik in de domeinen, ontwikkeling van agents en het delen van al deze ervaringen. In een volgende versie van het reisverslag worden deze ervaringen opgenomen.

Bij WerkSaam Westfriesland draait AI niet om bezuinigen, maar om betere gesprekken tussen klant en coach. Met AI-gegenereerde transcripties wordt verslaglegging nauwkeurig en efficiënt, zodat coaches zich volledig kunnen richten op het gesprek. De menselijke maat blijft centraal: technologie ondersteunt, maar vervangt niet.

Minder administratieve druk, coach-onafhankelijke gespreksverslagen en bovenal betere gesprekken met meer tijd voor persoonlijke aandacht zijn enkele concrete resultaten. De potentie reikt verder: in de toekomst kan AI op basis van het klantbeeld en eerdere gesprekken gepersonaliseerde adviezen voor passende interventies geven. Zo wordt dienstverlening niet alleen slimmer, maar ook mensgerichter.

Gemeente Beverwijk werkt aan een efficiënter proces voor het aanvragen van omgevingsvergunningen. Deze ontwikkeling maakt de Omgevingswet beter uitvoerbaar én begrijpelijker voor iedereen. Het doel: minder administratieve lasten, zodat medewerkers meer tijd hebben voor persoonlijk overleg met inwoners. Samen met een lokale AI-partner is het bestaande proces geanalyseerd en gedigitaliseerd.

Na ruim een jaar is het Proof of Concept van de tool VergunWijzer beschikbaar. Dit richt zich op twee verbeteringen: 1) een automatisch ingevuld sjabloon voor adviesaanvragen op basis van het Omgevingsplan en 2) het samenvoegen van adviezen tot één lopend verhaal. Samen met andere AI-initiatieven in het fysieke domein worden nu de vervolgstappen bepaald.

De gemeente Amsterdam werkt samen met de Hogeschool van Amsterdam aan een pilot om met AI de vele bezwaarprocedures sneller én beter af te handelen. De voordelen? Juristen krijgen beter inzicht in vergelijkbare bezwaren en besluiten die eerder zijn genomen. De tool maakt zoeken in een kennisbank met 50.000+ bezwaren namelijk eenvoudiger. Ook kunnen zij door het transcriberen van hoorzittingen tijd besparen.

Dit draagt bij aan een betere, meer mensgerichte dienstverlening. Gelijktijdig wordt ook het werk voor juristen leuker, omdat zij zich kunnen richten op meer complexe zaken. Een AI-expert op de werkvloer helpt hen om deze innovaties beter te begrijpen en toe te passen.

Lopende initiatieven laten zien dat digitale assistenten werken en een essentiële rol kunnen spelen in het borgen van gemeentelijke dienstverlening in tijden van arbeidsmarktkrapte. Inmiddels werken ruim twintig gemeenten met de virtuele assistent Gem. Deze wordt verder doorontwikkeld in samenwerking met ICTU.

Veel gemeenten hebben daarnaast interesse getoond in de op generatieve AI-gebaseerde assistent van Montferland. Vanuit deze samenwerking, en ondersteund door VNG, is een eerste testversie van een nieuwe digitale assistent ontwikkeld. Deze wordt in 2026 doorontwikkeld naar een open-source framework waarmee (semi)publieke organisaties zelf AI-assistenten kunnen configureren en beheren. Het doel: één keer bouwen, eindeloos hergebruiken.

De aanpak zorgt voor betaalbare schaalbaarheid, waarmee iedere gemeente of publieke organisatie zijn eigen digitale assistent of collega in een paar klikken kan realiseren. Dit zorgt voor meer kennisbehoud, minder druk of het klantcontactcentrum, meer gemak voor inwoners en een toekomstbestendige digitale overheid.

Hoe ga je om met verloop van medewerkers door onder andere vergrijzing waarbij waardevolle ervaring en kennis verdwijnt? De Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken (NVVB) denkt daar het antwoord op te hebben: Bibie.

Bibie is een database die communiceert via een hologram. Deze database komt in de NVVB-app, wordt ontsloten in de software waar gemeenten gebruik van maken en zal door middel van een hologram bij de balie staan. Deze database wordt gevoed met belangrijke informatie, wetten, handreikingen etc. zodat een medewerker Burgerzaken vragen kan stellen en de database, als ervaren collega, advies geeft.